Het hele proces kent 4 stappen:

1. Oogsten
2. Drogen
3. Schonen
4. Bewaren

Stap 1. Oogsten     
De meeste zaden oogst je in de zomer en de herfst. Oogst je zaden niet te vroeg, anders zijn ze nog niet helemaal rijp. Aan de andere kant zijn er hele kleine zaden, die zijn verdwenen voor dat je het in de gaten hebt.
Voel je weerstand als je probeert de zadendoos van de plant te halen, dan zijn ze nog niet rijp en moet je dus nog even wachten met oogsten.
Als je gaat oogsten, doe dan eerst een grote zak of sloop over de hele plant, buig de takken naar beneden en knip de stelen dan pas door. Zo vang je het zaad wat er meteen uit valt ook makkelijk op.

Stap 2. Drogen
Natuurlijk oogst je de zaden op een droge dag, maar dat wil niet zeggen dat ze echt droog zijn. Bijvoorbeeld ochtendauw zorgt telkens weer voor wat vocht in de zaaddozen. Je kunt ze in je sloop laten zitten en dit op een droge plek hangen of spreid de zaden/ zaaddozen uit op een krant, keukenpapier, een ondiep bord, een dienblad met een opstaande rand. Bekijk de zaden goed of ze heel zijn. Ook kun je nu insecten en blaadjes eruit halen. Schrijf/ plak er meteen bij wat de naam van de geoogste zaadjes is. Een kamer binnen of een droge garage/ schuur, waar in ieder geval wel gelucht kan worden, is de beste plek voor je sloop of voor het papier/ bord/ dienblad.
De droogtijd is afhankelijk van de zaden, de gemiddelde droogtijd ligt tussen de drie en zes dagen. Het kan helemaal gaan kwaad om ze langer te drogen. Bij te kort drogen, blijven de zaden vochtig en gaan ze schimmelen en uiteindelijk zullen ze verrotten. Dat is jammer van al je werk.

Stap 3. Schonen  
Na het drogen moeten de zaden ‘geschoond’ worden. Haal de zaadjes uit de zaaddozen en doe ze in een grote kom. (Zie foto). Ga er mee naar buiten en schud/ gooi de zaden nu voorzichtig omhoog. De wind blaast stof, resten zaaddozen en gedroogde aarde weg. Ook kun je een grove zeef gebruiken om het stof uit je zaden te krijgen. Zo voorkom je dat schimmels uit dit afval je mooie oogst alsnog verstoren.

Stap 4. Bewaren
Welk opbergmateriaal je ook gebruikt om de zaden te bewaren, berg ze koel, droog en donker op. Zeker in afgesloten potjes moeten je zaden echt kurk droog zijn. Controleer in het begin nog een paar keer of er geen vocht meer is. Zet op de zak of het potje weer de naam van het zaad, de plaats van oogsten en het jaartal van de oogst.

                            Je bent klaar voor het volgende zaaiseizoen en om zaden in te leveren bij de zadenbibliotheek.

Zaaien doe je meestal direct in je tuin of bloempot en meteen op de goede plek. Daar ontkiemen de zaadjes, komen de zaailingen op en groeien de plantjes tot je ze oogst. Vóórzaaien doe je binnen, in een potje of een bakje. Die potjes zet je in een kas of op de vensterbank. Daar geef je de plantjes precies genoeg licht,voedingen warmte om goed op te groeien. Net zo lang tot ze sterk en groot genoeg zijn om buiten in je bak of pot te planten.

Voorzaaien is toch gewoon een zaadje in een potje stoppen?
Was het maar zo eenvoudig. Want dat lukt iedereen wel. Om te ontkiemen heeft een zaadje warmte en vocht nodig. Is het te droog en te koud dan gebeurt er niets, dit laatste is de reden waarom zaadjes in de winter niet opkomen. Te nat en te warm is óók niet goed: dan kan het net ontkiemde zaadje gaan schimmelen.

Zaden hebben 3 dingen nodig:
1: Genoeg voeding, maar niet te veel!
Meng zelfgemaakte rijpe compost met zand (half- half) of: koop een zak speciale zaai – en stekgrond. Zaai nu in een bakje met dit mengsel iets meer zaden dan de hoeveelheid die je nodig denkt te hebben.
2. Genoeg daglicht.
Kies een vensterbank uit op het (zuid) westen of het noorden. Een plek op het zuiden wordt door de zon erop al snel veel te warm.
3. De juiste temperatuur.
Rond de 20 graden is ideaal om tomaten en paprika’s/pepers zaden te laten kiemen, daarna is 15 graden ideaal. Tip: Verplaats de planten, als ze 2 blaadjes hebben, naar de slaapkamer.

De zaailingen zijn opgekomen en nu?
Als je zaailingen 4 blaadjes hebben, ga je ze verspenen. Dit betekent dat je ze voorzichtig uit elkaar haalt waarbij de wortels niet wilt beschadigen. Ieder plantje krijgt nu een eigen potje. Je blijft water geven en zorgt voor een niet te warme plek. Wacht af tot het buiten warm genoeg is. Voor groentes die niet tegen de kou kunnen, is dat op zijn vroegst half mei.
Laat je plantjes nu eerst wennen aan de omstandigheden buiten. Zet ze elke dag een poosje langer naar buiten. Dat heet afharden. Ongeveer 1 week lang zet je ze overdag buiten. ’s Avonds en ’s nachts staan ze weer binnen.

Dit lijkt me allemaal nogal een gedoe?!
Dat is het deels ook. Je moet je dan ook afvragen of jij het de moeite waard vind. Want afgezien van de tijd en de moeite die je erin stopt, is de kans dat al je plantjes goed en sterk opgroeien niet zo heel groot. Alleen de sterkste overleven het. De plantjes die je vanaf half mei buiten zaait, doen het soms veel beter. Vaak genoeg is te zien dat die plantjes, de voorgezaaide exemplaren inhalen.

En waarom wel doen?
– Het is erg leuk werk en mooi om te zien hoe de zaden kiemen en de plantjes zich ontwikkelen. Zeker leuk voor kinderen om mee te maken.
– Je kunt unieke rassen opkweken van tomaten, paprika’s, pepers enz. die je in de winkel niet kunt kopen.
– Kijk eens in de zadenbieb’s van Joure en Leeuwarden, want we hebben dit jaar zaden van bijvoorbeeld de gele, peervormige cherrytomaatjes en van de 5 kleurenpeper te leen!