Een gezonde tuin begint bij de bodem.

Voor ons begint alle tuinleven met een gezonde bodem, dat wil zeggen grond met daarin veel bodemleven van zichtbaar tot microscopisch klein. Dit is het fundament van je sier- en moestuin en het allerbelangrijkste wat je gebruikt om fijn en gezond mee te tuinieren.
Het is wellicht een wat vreemde vergelijking, maar het is net als met een het bouwen van een huis: als het fundament niet goed is dan verzakt je huis na verloop van tijd of gebeuren er andere vervelende dingen.
Als de bodem niet gezond is, doordat ze verdicht is of te weinig voedingstoffen bevat, dan willen je planten, struiken en bomen niet goed groeien. En zowel bij een huis als bij je tuin zie en merk je het pas na verloop van tijd, als je hier bij de start geen aandacht voor hebt gehad.
Gelukkig kun je, in tegenstelling tot bij een slecht fundament van een huis, later makkelijker zorgen dat je bodem beter in balans komt, ook nadat je al bent gaan tuinieren.
Het is essentieel dat je zorgt voor een bodem die goed in balans is voor wat betreft voedingsmiddelen, mineralen, lucht, doorlaatbaarheid en waar je een rijk bodemleven ziet met ook schimmels en bacteriën. Een mooie biodiversiteit dus. In dit artikel zoom ik wat in op het belang van bodemdieren en schimmels in je grond.

Bodemdieren

De bodemdieren helpen mee aan de goede conditie van je grond. Zij zetten organisch materiaal om in voedingsstoffen, die weer ten goede komen aan je planten en bomen. Die op hun beurt zorgen weer voor voeding wat het bodemleven nodig heeft.

Eén van die  bodemdieren is de regenworm. Regenwormen (Lumbricidae) zijn een familie van ongewervelde dieren, zij behoren tot de ringwormen.
Regenwormen komen oorspronkelijk, zoals veel dieren, uit de zee en kunnen in zoet water, maar ook op het land leven. Regenwormen komen wereldwijd algemeen voor, uitgezonderd in droge klimaten en op Antarctica. Er zijn ongeveer 670 soorten bekend!
Meestal zijn ze in grote aantallen in de grond te vinden, enkele soorten zijn zelfs uitgezet om de bodemstructuur te verbeteren.
De regenworm graaft lange tunneltjes waardoor de lucht beter in de bodem kan doordringen. Hierdoor kunnen bacteriën die zuurstof nodig hebben, dieper in de bodem leven. Deze bacteriën versnellen de afbraak van organische stoffen. Doordat de regenwormen in hun gangenstelsels bewegen, wordt de lucht verplaatst in de bodem, wat de beluchting ten goede komt. De tunnels van regenwormen worden door planten gewaardeerd: ze kunnen hier makkelijk hun wortels in laten doordringen.
Het gebruik van zware landbouwmachines, maar ook spitten leidt ertoe dat de lucht juist uit de bodem wordt geperst.

Wist je verder dat:
– regenwormen bij regenachtig weer boven de grond komen om te paren,
– ze verder vooral ‘s nachts actief zijn,
– in de winter kruipen ze dieper de grond in en gaan in een soort winterslaap,
– bij het trillen van de bodem de regenwormen uit de grond kruipen. Onder natuurlijke omstandigheden komen regenwormen boven door de graafbewegingen van mollen.
In dit filmpje kun je versneld zien wat wormen bijvoorbeeld allemaal doen in de bodem. Ze zetten organisch materiaal om en maken de bodem luchtig door de grond die ze eten en weer uitpoepen. Die wormenmest is weer heel rijk aan voedingsstoffen. Ook leuk om met kinderen te bekijken.


Pissebedden
Een ander, hopelijk veelvoorkomend, bodemdier in je tuin is de pissebed. Die heb je, net als wormen, in veel soorten. Ook zij zetten tuinmateriaal om naar voeding voor de bodem. Ze leven vaak op dood hout, dat laat de foto ook goed zien.
Ze helpen dus ook mee om de tuin te bemesten en zijn daarmee meer dan welkom in de perma-tuin Joure.

Maar wist je verder over pissebedden dat:

  • ze geen longen hebben, maar kieuwen. Geërfd van hun voorouders :de trilobieten. De kieuwen zitten onder hun lijf.
  • de kieuwen altijd nat moeten blijven anders gaan ze dood, vandaar hun voorkeur voor vochtige plekjes.
  • het een schaaldier is, net als krabben en kreeften. Ze behoren tot de geleedpotigen, ze vervellen dus.
  • ze zelf zelf weer een grote voedselbron zijn voor de nachtdieren zoals: spinnen, egels, mollen en muizen.

Zoals altijd is het filmpje van klokhuis hierover heel informatief en grappig. Zeker erg leuk om met kinderen te kijken.

Naast wormen en pissebedden zijn er nog             duizendpoten, emelten, radardiertjes, springstaarten enz. te zien in de grond. Door goed te zorgen voor deze kleine beestjes komen er ook meer andere dieren, zoals vogels, egels, mollen etc. in je tuin. Zij dragen allemaal bij aan een gezond evenwicht in je tuin. Allemaal zijn ze, net als wij onderdeel van de keten: ze eten en worden gegeten.


Schimmels
Ook onderdeel van deze hele keten zijn de schimmels en de bacteriën. Als de “grote” composteerders hun werk hebben gedaan met het organisch materiaal komen zij aan de beurt. De stoffen zoals lignine, die voor de wormen enz. niet om te zetten zijn, zijn weer voedsel voor de schimmels en de bacteriën. Onder de grond bevindt zich een heel web van schimmels, ze staan allemaal met elkaar in verband.
Op sommige tijden, zoals in de herfst, zie je ineens dat de er paddenstoelen boven de grond komen of uit dood hout groeien. Dit zijn de vruchtlichamen van de schimmels en onderdeel van deze schimmelketen, zij zorgen voor de voortplanting.
Heb je houtsnippers in je tuin liggen dan zie je vaak witte draden erdoor heen lopen. De schimmels zijn bezig om het hout te verteren.
Schimmels leven vaak in symbiose met planten en bomen. De schimmels zorgen dat er mineralen voor de boom beschikbaar komt via de wortels. De wortels geven op hun beurt suikers af, waarmee ze zorgen voor de schimmels.


Weinig bodemleven en nu?
Zie je weinig bodemleven in de grond? Dan zit er zeer waarschijnlijk niet genoeg voeding en/of organisch materiaal in je bodem. Zorg voor veel mulchmateriaal op de grond, zeker in de winter. Laat alle afgevallen blad in de tuin liggen als voedsel. (Alleen liever niet op het gras als je dat goed wilt houden.) Je kunt zelfs meer bladeren uit de omgeving in je tuin leggen als jezelf niet genoeg hebt. De natuur geeft je genoeg, als je even om je heen kijkt en zorg voor veel variatie aan soorten. (Wees alleen wat zuinig met eikenblad)
Na verloop van tijd zul je zien dat er meer bodemdieren in je grond komen. Je hebt de tafel aantrekkelijk voor ze gedekt en ze helpen je graag om je bodem gezonder te krijgen.

Alle verstoringen/ ingrepen die jij doet in je tuin hebben invloed op de schimmels, bacteriën en bodemdieren en daarmee op de groeikracht van je planten en bomen.
Houd het hele bodemweb zoveel mogelijk in stand, daar heeft iedereen profijt van.