Pastinaak in het zonnetje

Pastinaak staat nog steeds te boek als ‘vergeten groente’, maar deze smakelijk wortel is duidelijk bezig met een opmars. Het is eigenlijk de voorloper van de aardappel qua volksvoedsel. De groente is makkelijk zelf te telen, met een fijne opbrengst. Ook vanwege de zoete smaak erg lekker voor kinderen.

De geschiedenis van Pastinaak

Pastinaak (Pastinacea sativa) kwam ruim 2000 jaar geleden al veel voor in het Middellandse zeegebied. Ze hoort bij de familie van de schermbloemigen, netzo als de winter- en zomerwortel.
Voor de Grieken en de Romeinen was deze eetbare wortel dagelijkse kost. Zij namen in de Middeleeuwen de wortels en zaden mee, toen ze naar het Noorden ten strijde trokken. Vandaar waarschijnlijk dat je deze plant ook ‘gewoon’ in de berm van de weg vind, want ze bleek het hier prima te doen.
Onze voorouders aten vanaf het einde van de middeleeuwen veel pastinaken. De aardappel heeft later deze plaats op ons menu overgenomen. Ze wordt ook wel witte wortel of pinksternakel genoemd.

Pastinaak zaden & zaaien

Pastinaak zaad is een zogenaamde koude kiemer. Dit zaad heeft afwisselend warme en koude periodes nodig om te ontkiemen. Op de perma-tuin laten we daarom de pastinaak zichzelf uitzaaien. Meer weten over koude kiemers?
Als je betrouwbaar zaad koopt, dan hebben ze vaak wel een stratificatie (koude) behandeling gehad waardoor ze goed kiemen.
Heb je zelf zaden geoogst, dan is het goed om die in het najaar al te zaaien. Of leg ze een paar dagen in de diepvries voordat je zaait.
In de zaaigidsen en op de zakjes staat vaak: zaai vanaf half april tot half mei direct in je tuin. (Maar eerder kan dus prima.) Houd een rij afstand aan van 35 cm.

Het kan wel een maand duren voordat je zaden bovenkomen. Het uiterlijk van het blad doet een beetje denken aan peterselie.
De pastinaak is een 2-jarige plant. Dat wil zeggen dat de plant in 2 jaar tijd van zaad tot zaad gaat. Bijvoorbeeld: als je in 2023 pastinaakzaden zaait en 1 wortel niet oogst, dan groeit er uit deze wortel in het volgende jaar een prachtige, manshoge plant. Die bloeit in juni/juli augustus 2024 met grote gele schermen.

Verplanten

Deze plant moet je meteen zaaien op de juiste plek. De lange penwortel houdt niet van verplanten.

Verzorging van pastinaak

Als je ze op rijen hebt gezaaid, dan moet je meestal uitdunnen als de plantjes een paar cm boven de grond staan. Doe dit met een onderlinge afstand van 10-12 cm. Dan hebben de wortels genoeg ruimte om te groeien.
Tip: Doe de verwijderde plantjes in je salade, echte smaakmakers zijn het!
Deze groente doet het goed op de zandbodem, de losse, waterdoorlatende aarde is ideaal om lange wortels te krijgen. Ze kunnen dan wel 20-40 cm worden. Als er voldoende mineralen en/of humus in de bodem zit, dan worden ze ook mooi dik (een bovenkant met een diameter van 6 cm is geen uitzondering).

Pastinaak in kleigrond

Op kleigrond willen ze ook wel groeien, maar als de grond verdicht is, (aan elkaar gekleefd) dan krijgen de wortels vaak wat vreemde vormen of ze splitsen zich. Je hebt dan veel dunne wortels die lastiger schonn te maken zijn. Doordat er meer vocht in de grond zit, overleven de wortels de winter vaak niet in de kleigrond, ze gaan rotten.
Behalve zorgen voor voldoende vocht in het voorjaar heb je weinig omkijken naar deze groente.

Pastinaak oogsten

Je oogst de wortels vanaf het najaar. Voel eerst even hoe breed de wortel is geworden. Dit kan je soms verrassen. Steek daarna een eindje vanaf het loof een spade of riek in de grond en wip de wortel voorzichtig omhoog. Niet te wild doen, want soms zijn ze ook langer dan je verwacht en de wortel breekt makkelijk af. Wip de grond dan liever een 2e keer op.
In zandgrond kunnen ze goed overwinteren. In kleigrond moet je goed opletten op de hoeveelheid vocht in de grond.

Een andere oogst zijn de zaden. Insecten zijn dol op de grote, sterk geurende schermbloemen. Zij zorgen voor de bestuiving, waardoor er massaal zaden worden gevormd, die in augustus en september 2020 geoogst kunnen worden. In de perma-tuin laten we deze zaden mee waaien met de wind, waardoor ze overal in de tuin terecht komen. In het voorjaar verschijnen de zaailingen op de groentebedden.

Pastinaak bewaren

De pastinaak is een goede bewaargroente. Het makkelijkste doe je dit in de grond, je kunt ze tot in maart nog oogsten. Wil je ze dichter bij huis hebben, dan is bewaren in een emmer met zand een fijne manier.

Weetjes over Pastinaak

Pastinaak is het een rijke bron van diverse vitamines en mineralen. Het bevat onder andere ruime hoeveelheden vitamine B5 en K, foliumzuur, mangaan en fosfor.
De hoogste concentraties hiervan bevinden zich trouwens vlak onder de schil, dus heel dun schillen of lekker met schil en al eten.
Ook bevat deze groente diverse antioxidanten en vrij veel voedingsvezel. Heel gezond dus!

Recept: groenten met pastinaak uit de oven

Met de pastinaak kun je qua eten alle kanten op: rauw, gekookt of stoven in een beetje boter, gefrituurd, het smaakt allemaal prima. De smaak van pastinaak is een beetje zoet en anijsachtig. Je kunt bijvoorbeeld een deel van de aardappels in de stamppot vervangen door pastinaak. Erg smakelijk. Pastinaak is wat zetmeelrijker dan bijvoorbeeld winterwortel.

Groenten met o.a. pastinaak uit de oven voor 4 personen
Als je de tijd hebt doe dan de groenten rauw in de oven. Heb je wat haast blancheer de groenten dan eerst zo’n 5 min. in kokend water, laat ze goed uitlekken en doe ze dan in de ovenschaal. Dit gaat wel wat ten koste van de smaak! Tip: bewaar dit blancheervocht voor het maken van een soepje! Het zit bomvol smaak

Ingrediënten:

300 gr. pastinaak,
300 gr. winterwortel,
300 gr. (zoete) aardappel,
3 flinke uien,
3 eetlepels (olijf)olie
3- 5 teentjes knoflook,
15 blaadjes salie (of wat rozemarijn)
peper en zout naar smaak

Bereiding:

Zet de oven op 170 graden( hete lucht) of op 200 graden (elektrisch).
Boen de wortel en pastinaak goed schoon. (Als je dat liever hebt, kun je ze schillen met een dunschiller) Schil de zoete aardappel, pel de uien. Snijd alle groenten in grove stukken van 2 bij 2 cm.
Pel de knoflook en snijd in dunne plakjes. Hak 2/3 van de blaadjes salie grof en meng knoflook en salie met de olie. ( of gebruik de rozemarijn
Hussel de groenten en de olie door elkaar en breng op smaak met zout en peper. Doe de massa in een lage, brede ovenschaal.
Gaar de groenten in 40- 50 min. Keer de massa regelmatig in deze tijd. Prik met een vork in de verschillende groenten om te kijken of ze goed gaar zijn.
Garneer de schaal voor het opdienen met de achtergehouden salie/ rozemarijn
En als laatste, eet smakelijk.