Zoete aardappel in het zonnetje

De knollen van de zoete aardappel, ook wel bataat genoemd, zie je steeds vakert in de supermarkten, eerder was dat alleen in de toko’s.
Je kunt ze op dezelfde manier  eten als aardappels, maar ze zijn ook lekker in een groentenstoof. Ze komen van een heel andere familie, namelijk van de winde. Wist je dat je het blad ook kunt eten?

De geschiedenis van zoete aardappel

Zoete aardappel (ipomoea batates) ook wel bataat genoemd, lijkt wel op de aardappel, maar is er helemaal geen familie van. De bataat komt uit de winde familie, de Latijnse naam geeft dat ook al aan. Als je kijkt hoe ze groeit, dan zie je zeker de overeenkomst.

Voor 1500 na Christus komt de zoete aardappel voor in Zuid- Amerika en is daar een belangrijk voedingsmiddel. Ze is daarna door de Spanjaarden verspreid naar andere werelddelen, zegt men.
Er zijn ook aannames dat de zoete aardappel al rond 800 na Christus in Polynesie en Nieuw Guinea bekend was, maar dat wordt ook weer tegen gesproken. We zullen het waarschijnlijk nooit echt weten.
Duidelijk is wel dat dit van oorsprong een subtropisch gewas is. Door veredeling kunnen sommige soorten nu hier ook groeien, maar het blijft een beetje afwachten hoeveel oogst je krijgt in ons klimaat.

Zoete aardappel kweken

De zoete aardappel kun je niet zaaien in ons land. Je kunt wel uitlopers kweken vanuit stukjes aardappel.  Dit hebben we in 2023 voor het eerst zelf gedaan. In eerdere jaren kochten we planten, hierbij dus onze eerste kweekervaringen.

  1.  Het kweken van de zoete aardappel is een lang proces, dat veel bodemwarmte vraagt. Start al in januari of uiterlijk februari met de kweek. Zeker als je je huis niet zo warm hebt.
    Wij hebben stukjes van de aardappel in de grond gestopt, in de kweekbak. Houdt hierbij  een stukje van de knol boven de grond. Dek de bak af zodat de grond vochtig blijft.
    Er zijn ook mensen die de hele knol in een hyacintglas zetten en zo laten kiemen.
  2. Zorg voor voldoende bodemwarmte. Ze wil, volgens de verhalen, het liefst 27 graden. Als je vloerverwarming hebt, zet de bak dan op de grond of in de vensterbank boven de verwarming. Je kunt ook gebruik maken van een warmtematje, maar dat kost wel stroom. Deze dingen heb ik allemaal niet, dus ik heb de stekbak steeds weer op een warme kruik gezet met een deken erom heen.
  3. Het duurt lang, maar op een mooi moment zie je de eerste kleine puntjes ontstaan in de schil.  De stukjes aardappel beginnen uit te lopen. De foto links is van begin maart.
  4.  Als de uitlopers een paar centimeter zijn, knip je die van het stukje aardappel af. Kortere uitlopers laat je nog even doorgroeien.
  5. Je kunt de stekjes nu op 2 manieren verder laten groeien.
    a. op water: hierbij wil ze graag veel warmte.
    b. in de grond. Je kunt de stekjes ook meteen in de grond. zetten Zorg voor voldoende vocht en ook hier weer bodemwarmte.
  6.  Als je lange worteltjes in het glas ziet, zet je de stekjes in een potje met grond.
  7. Als er worteltjes uit de potjes komen en ze kunnen nog niet naar buiten, verpot de planten dan.

Verzorging van de zoete aardappel

Als de plantjes eenmaal zijn gekweekt, is de verzorging daarna niet moeilijk meer.
De planten kunnen pas NA de IJsheiligen (half mei) naar buiten. Omdat de plant pas echt goed groeit als de bodem op temperatuur is, is wat later naar buiten vaak beter, als te vroeg planten. Je kunt de planten thuis eerst wat afharden. Zet ze dan overdag buiten en ’s avonds weer naar binnen.

Geef ze de eerste dagen na het planten in de volle grond, zeker als het buiten droog is, wat water. Omdat de planten van ideale omstandigheden komen, zijn ze wat “verwend”.  Ze zijn gewend om water te krijgen en nu moeten de wortels zelf opzoek. Dat is even wennen.

De zoete aardappel behoort tot de windefamilie en wil dus klimmen. In een kleine (moes)tuin kun je de uitlopers bij gaas omhoog laten klimmen en zo genieten van de mooie bloemen, die pas in september verschijnen.
In de perma-tuin in Joure klimt ze, in 2023, omhoog in de judasboom. Maar meestal gebruiken we de uitlopers om de bodem bedekt te houden.

De zoete aardappel houdt van losse, voedselrijke grond. Een beetje extra compost bij de plant is zeker een aanrader om grote knollen te krijgen.

Zoete aardappel oogsten

Je oogst de knollen in het najaar. Liefst zo laat mogelijk. Zolang de bodem nog warm is, groeien de knollen nog door. Wij oogsten ze meestal ergens eind oktober, maar in elk geval voordat de eerste nachtvorst er is. Daar kunnen ze niet tegen.

Als je gaat oogsten, realiseer je dan dat de knollen verspreid onder de grond zitten. Steek je riek, een flink eind van de moederplant af, voorzichtig in de grond en werk vanaf daar met je handen naar de plant toe. De knollen zie je nu te voorschijn komen. Volg de ondergrondse uitlopers om te controleren of er nog knollen zijn achter gebleven.

Zoete aardappel bewaren

 Na het oogsten kun je de knollen een paar weken in de warmte bewaren. Door omzetting van zetmeel naar suiker wordt de knol zoeter.
Daarna bewaar je ze op een droge, donkere en vorstvrije plek. Je kunt ze wel tot eind febr/ maart goed houden.

Weetjes over de zoete aardappel

  • De bataat is het een rijke bron van diverse vitamines en mineralen. Het bevat onder andere ruime hoeveelheden vitamine C en mangaan.

  • Het blad van de zoete aardappel kun je gebruiken in een salade. De smaak zit een beetje tussen spinazie en snijbiet in.

  • De knollen bevatten inuline. Net zoals in  o.a.: schorseneren, aardpeer en artisjokken.  Inuline is een fructaan en een onderdeel van een lange keten van fructose. Inuline wordt pas in de dikke darm verteerd, omdat wij in de dunne darm geen enzymen hebben die deze stof afbreken. Hierdoor stijgt  bij het eten van deze knollen je bloedsuikerspiegel niet plotseling, zoals wel bij andere suikers. In de dikke darm zijn deze vezels goede voeding voor de bacteriën die daar leven.

Recept: gevulde zoete aardappel met chili concarne.

Voor 4 personen. Lekker met quacemole en/ of zure room

Ingrediënten:

  • 4 flinke zoete aardappels,
  • 1 flinke ui,
  • 2 tenen knoflook,
  • 1 paprika,
  • 1 blikje tomatenpuree
  • 4 tomaten, in blikjes gesneden,
  • 100 gram maiskorrels,
  • 200 gram vega gehakt,
  • 120 gram gare kidneybonen,
  • eetlepel chili con carne kruiden,  ,2 eetlepels olie.
  • peper en zout naar wens.

 Bereiding:

  1. Zet de oven op 200 graden.
  2. Boen de  de knollen goed schoon en dep ze droog.  Leg ze 45 min. op een rooster in de oven. Draai af en toe.
  3. Pel de ui en de knoflook en snijd ze. Verwarm de olie en doe de knoflook/ ui erbij en bak ze op een zacht vuur glazig.
  4. Snijd de paprika in reepjes en doe ze bij het ui/ knoflook mengsel. Roer door.
  5. Voeg het vega gehakt erbij en laat dit een paar minuten meebakken.
  6. Voeg de tomatenpuree, de tomaten, de maiskorrels, de kruiden en de kidneybonen erbij en roer alles goed door. Laat de massa  in ongeveer 10 min. door en door gaar en warm worden.
  7. Haal de aardappels uit de oven en snijd ze langs de lange kant in. Eventueel snijd je er een klein stukje uit.  Vul de ontstane gleuf met het chili mengsel.
  8. Garneer naar wens met zure room,  geraspte kaas, quacemole en/of kruiden en een lekker salade.
  9. Eet smakelijk.